ဘာသာတရားရဲ႕ ေယဘုယ် သေဘာတရား ႏိႈင္းယွဥ္ခ်က္မ်ား

 ဘာသာတရား အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ျဖစ္ေစတဲ့ အေတြးအေခၚ၊ က်င့္ႀကံမႈ႔ လုပ္ေဆာင္မႈ႔၊ ေရွးထံုး အဆင္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို အက်ိဳး၀င္ပါ၀င္ဖို႔ လံုေလာက္တဲ့ အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ခ်က္ မရွိႏိုင္ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။  

Webster New World Dictionary မွာေတာ့ အေတြးအေခၚႏွင့္ ကိုယ္က်င့္တရား ျဖတ္ထံုးတို႔ ပါ၀င္ေသာ ရွိခိုးကိုးကြယ္ျခင္းႏွင့္ ယံုၾကည္မႈစံနစ္လို႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ Webster ရဲ႕ အဓိပၸါယ္သတ္ မွတ္ခ်က္အရ ဆိုရင္ေတာ့ ဘာသာတရားမ်ား အဓိက အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္(၂) ခ်က္ ပါ၀င္ပါတယ္။ ဘုရားမ်ားစြာ (သို႔) ဘုရားတစ္ဆူကို ရွိခိုးကိုးကြယ္ျခင္းႏွင့္ ယံုၾကည္မႈ အျခားလူသားမ်ားႏွင့္ ဆိုင္ရာ ကိုယ္က်င့္တရားႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အျပဳအမႈမ်ားတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ 

    Conuse Oxford Dictionary မွာေတာ့ လူသားထက္ သာလြန္ေသာ ပုဂၢိဳလ္ရဲ႕ ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ တန္ခိုးကို လူသားတုိ႔က အသိအမွတ္ျပဳသိရွိျခင္း၊ အထူးသျဖင့္ နာခံျခင္း ခံထိုက္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးခ်င္းဆိုင္ရာ ဘုရားသခင္ကို သိမွတ္ ၀န္ခံျခင္းလို႔ ပါရွိပါတယ္။

    ဒီလို ဘုရားနဲ႔ လူဆိုၿပီး ဘာသာတရားရဲ႕ သဘာ၀ဇာတိ (၂) ရပ္ကို ခရစ္ယာန္ သမၼာက်မ္းစာ (သံမာ ေတဦး ၂၂း၃၆-၃၉)မွာ ရွင္းလင္းခ်က္ကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ “က်မ္းတတ္ ဆရာတစ္ေယာက္က ဆရာေတာ္ ပညတ္က်မ္းမွာ အဘယ္ပညတ္သည္ အႀကီးျမတ္ဆံုး ျဖစ္ပါသနည္း”ဟု ေမးေလွ်ာက္ေလ၏။ ကိုယ္ေတာ္က “သင္၏ ဘုရားသခင္ ထာ၀ရဘုရားကို စိတ္စြမ္းရွိသမွ် ကိုယ္စြမ္းရွိသမွ် ဉာဏ္စြမ္းရွိသမွ်ႏွင့္ ခ်စ္ရမည္ဟူေသာ ပညတ္သည္ ပထမအႀကီးျမတ္ဆံုး ပညတ္ျဖစ္၏။ ဒုတိယ အႀကီးျမတ္ဆံုး ပညတ္ကား၊ မိမိႏွင့္ နီးစပ္သူကို ကိုယ္ႏွင့္အမွ် ခ်စ္ရမည္ဟူေသာ ပညတ္ျဖစ္၏။

    ဘာသာတရားေတြၾကားမွာ Deity လို႔ ေခၚတဲ့ ဘုရားရဲ႕သဘာ၀နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အျမင္ဟာ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပား ျခားနားလွ်က္ရွိပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာတရားေတြက အဂၤလိပ္ဘာသာစကားနဲ႔ G-o-d G အႀကီး စာလံုးေပါင္းတဲ့ ထာ၀ရဘုရား။ အနႏၲတန္ခုိးေတာ္ရွင္ ဘုရားကို မယံုၾကည္တဲ့ ဘာသာတရားမ်ားျဖစ္ပါတယ္။

ဥပမာ။        ။ ဗုဒၶဘာသာဟာ အဂၤလိပ္ဘာသာ စကားနဲ႔ G-o-d G အႀကီးနဲ႔ စာလံုးေပါင္းတဲ့ ထာ၀ရဘုရား၊ အနႏၲတန္ခိုးရွင္ဘုရား၊ ဖန္ဆင္းရွင္ဘုရား Living God သက္ရွိ ထင္ရွားရွိေသာ ဘုရားကို မယံုၾကည္ပါဘူး။

ခ်မ္းေျမ့ရိပ္သာ ဆရာေတာ္ ျမန္မာမႈျပဳတဲ့ -

    “ႏိုင္ငံျခားသား ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါး၏ ဗုဒၶဘာသာ အေမးအေျဖမ်ား” စာအုပ္ စာမ်က္ႏွာ ၁၅မွာ“ဗုဒၶျမတ္စြာဟာ ထာ၀ရဘုရား မဟုတ္ပါဘူး။ ဗုဒၶျမတ္စြာက သူဟာ ထာ၀ရဘုရား၊ ထာ၀ရဘုရားရဲ႕ သားေတာ္ ထာ၀ရဘုရားက လႊတ္လိုက္တဲ့ တမန္ေတာ္လို႔ မမိန္႔ၾကားပါဘူး။ ဗုဒၶျမတ္စြာဟာ အလံုးစံုျပည့္စံုတဲ့ လူသားတစ္ဦးပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔လို ကၽြႏု္ပ္တို႔ႀကိဳးစားလွ်င္ ကၽြႏု္ပ္တို႔လဲ သူ႔လိုပဲ အလံုးစံုျပည့္စံုသူမ်ား ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္။”လုိ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဆက္လက္ၿပီး ခ်မ္းေျမ့ ဆရာေတာ္က ဒီလို ထာ၀ရဘုရား အနႏၲတန္ခိုးေတာ္ရွင္ ဖန္ဆင္းရွင္ဘုရားကို မယံုၾကည္ရတဲ့ အေၾကာင္းက “မိမိသည္သာလွ်င္ မိမိရဲ႕ အားကိုး အားထားရာပဲ၊ သူတစ္ပါးဟာ မိမိရဲ႕ အားကိုးရာ မဟုတ္ဘူး”လို႔ ဓမၼဥပဒ ၁၆၅ က ေဖာ္ျပထားတဲ့အတိုင္း လူသားကိုသာ ယံုၾကည္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

    ဗုဒၶဘုရားအျဖစ္သို႔ ေရာက္ေစႏိုင္တဲ့ တိမ္ၿမႇဳပ္၊ ငုတ္ကြယ္ေနတဲ့ စြမ္းရည္သတၱိေတြ ရွိတယ္လို႔ ယံုၾကည္တဲ့အတြက္ ျဖစ္ေၾကာင္း” ခ်မ္းေျမ့ရိပ္သာ ဆရာေတာ္ရဲ႕ “ႏိုင္ငံျခားသား ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါး၏ ဗုဒၶဘာသာ အေမးအေျဖမ်ား” စာအုပ္မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

    အထက္က ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ သေဘာတရားအရ ဘာသာတရားတိုင္းဟာ ေယဘုယ်အေနႏွင့္ အသံုးျပဳေနၾကတဲ့ “ဘုရား”ဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရနဲ႔ ဒီေ၀ါဟာရရဲ႕ အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ခ်က္ေတြဟာ - ဘာသာတရား တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု မတူညီဘူး။

    ကြဲျပားျခားနားလွ်က္ရွိတယ္ဆိုတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ တစ္နည္းေျပာရမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ဂ်ဴးဘာသာ၊ ခရစ္ဘာသာ၊ အစၥလာမ္ဘာသာတို႔က သံုးႏႈန္း နားလည္တဲ့ဘုရားဆိုတဲ့ ေ၀ါဟာရနဲ႔ အဓိပၸါယ္ အယူအဆ အလြန္ အင္မတန္ ကြာျခားလွပါတယ္။

    တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာမ်ားက်ေတာ့လည္း ဘုရား တစ္ဆူ ၀ါဒမ်ိဳး ကိုင္စြဲပါတယ္။ ဒီ၀ါဒကေတာ့ ကမၻာေပၚမွာ ရွိရွိသမွ် သက္ရွိသက္မဲ့ စႀကာ၀ဠာတစ္ခုလံုးကို ဘုရားသခင္က ဖန္ဆင္းတယ္လုိ႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။

    ဒီဘုရားတစ္ဆူ၀ါဒထဲမွာ Theocratic and incarnational ဆိုတဲ့ ဘုရားကို ထိပ္ေခါင္တင္ ဦးစားေပး၀ါဒနဲ႔ ဘုရားနဲ႔ လူေပါင္းစပ္ ဆက္ႏြယ္ျခင္း၊ ဘုရားက လူ႔ဇာတိယူတဲ့ ၀ါဒဆိုတာ ရွိပါတယ္။ ဘုရားကို ထိပ္ေခါင္တင္ ဦးစားေပး ၀ါဒအရကေတာ့ ဘုရားဟာအရာ အားလံုးကို ဖန္ဆင္း စိုးပိုင္ပါတယ္။ ဖန္ဆင္းရွင္နဲ႔ ဖန္ဆင္းခံ သတၱ၀ါအၾကားမွာ ဆက္စပ္လို႔ မရ။ ဘုရားဆိုတာ လံုး၀ အထြဋ္အျမတ္ ႏိႈင္းဆလို႔ မရဆိုတဲ့ သေဘာတရား ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအယူအဆမ်ိဳးကို ဂ်ဴးဘာသာနဲ႔ အစၥလာမ္ဘာသာတို႔မွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ တစ္ပိုင္းတစ္စ အေနနဲ႔ ခရစ္ယာန္ဘာသာမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ဘုရားကို ထိပ္ေခါင္တင္ ဦးစားေပး၀ါဒထဲက ထြက္ေပၚလာတာကေတာ့ Incarnation လို႔ ေျပာတဲ့ ဘုရားက လူ႔အျဖစ္ယူတယ္။ ဘုရားသည္ လူတုိ႔ႏွင့္ အတူရွိတယ္။ ဘုရားက လူနဲ႔ ဘုရားၾကားမွာ ေပါင္းကူးတံတား၊ အဆက္အသြယ္ ျပဳလုပ္ေပးတယ္ဆိုတဲ့ အယူျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

    တစ္ခ်ိဳ႕ၾကျပန္ေတာ့လည္း Duotheistic religion လို႔ ေခၚတဲ့ ဘုရား (၂)ဆူကို ကိုးကြယ္ၾကပါတယ္။ ဒီလို အယူ၀ါဒကိုေတာ့ Wicia နဲ႔ Zoroasta  ဘာသာတုိ႔က ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။ Polytheistic religions လို႔ ဆိုတဲ့ ဘုရားမ်ားစြာရွိတယ္ဆိုတဲ့ အယူ၀ါဒမ်ိဳးဟာလဲ မ်ားစြာ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ-သဘာ၀ကို ကိုးကြယ္သူမ်ားကို ကိုးကြယ္သူနဲ႔ နတ္ကိုးကြယ္သူတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

    Pantheistic religions လို႔ ေျပာတဲ့ ဘုရားနဲ႔ ေလာကႀကီးဟာ တစ္ထပ္တည္း ျဖစ္တယ္။ တစ္နည္း ေျပာရင္ေတာ့ ဘုရားသခင္ဟာ အရာအားလံုးျဖစ္တယ္။ အရာအားလံုးဟာ ဘုရားသခင္ျဖစ္တယ္။ ဘုရားအားလံုးကို ယံုၾကည္တဲ့ ဘာသာတရားျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္-ဟိႏၵဴဘာသာနဲ႔ မ်က္ေမွာက္ေခတ္မွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ ဘာသာတရားအခ်ိဳ႕ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ အရာတိုင္းမွာ Life force အခ်က္ကို ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ တြန္းအားရွိတယ္လို႔ ယံုၾကည္တဲ့ ၀ါဒမ်ိဳးကို စြဲကိုင္ၾကပါတယ္။ ဒီ၀ါဒမ်ိဳးကို တိုင္းရင္းသား ဘာသာမ်ားမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။

    ဘာသာတရား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကလည္း ဖန္ဆင္းရွင္ဘုရားမွာ ယံုၾကည္ ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲ့ဒီ ဖန္ဆင္းရွင္ဟာ မိမိ ဖန္ဆင္းထားတဲ့ အရာေတြနဲ႔ ဘာမွ မပတ္သက္သလို အေ၀းကေနေနတယ္။ မဆိုင္သလိုပဲ ေနတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾက ျပန္ပါတယ္။ ဥပမာ- တိုင္းရင္းသား ဘာသာတရားမ်ားက ဒီလို ၀ါဒမ်ိဳးရွိပါတယ္။ အထက္က ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ကြဲျပားမ်ားျပားလွတဲ့ ဘုရားနဲ႔ ဆိုင္ရာယံုၾကည္မႈမ်ိဳး အျပင္ အျခားေသာ အုပ္စုအမ်ိဳးမ်ိဳးရဲ႕ ယံုၾကည္မႈေတြက ခြဲျခားဖို႔ ခက္လွပါတယ္ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ မူအရဘုရားတစ္ဆူပဲ ကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာလိုပဲ ဆိုေပမယ့္ လက္ေတြ႕မွာေတာ့ ဘုရားမ်ားစြာကို ကုိးကြယ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။

ဘာသာတရား ေတြၾကားမွာ

• ဘာသာရဲ႕ယံုၾကည္ခ်က္မ်ား
• ၀တ္ျပဳရွိခိုး၊ ကိုးကြယ္ပံုမ်ား။
• ဖြဲ႔စည္းပံုမ်ား
• ဘာသာတရားတစ္ခုက မိသားစုရဲ႕ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ပံု
• တစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ ဖို+မ ဆက္ဆံမႈ အယူအဆေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တစ္ေျပးညီ အားလံုး တူညီၾကတယ္ဆိုတာမ်ိဳးကို မေတြ႕ရပါဘူး။ ဥပမာ ထင္ရွားတဲ့ အခ်က္ (သို႔) ဘာသာတရား တုိင္းမွာ ေယဘုယ်ေတြ႕ရတဲ့ အခ်က္မ်ားကေတာ့ ေအာက္ပါ အတိုင္းျဖစ္ပါတယ္။

(၁) Adult Celibacy လို႔ ဆိုတဲ့ အရြယ္ေရာက္သူမ်ား အိမ္ေထာင္ သားေမြးမျပဳပဲ၊ ငယ္ျဖဴအျဖစ္ ေနျခင္းကို တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာေတြက အားေပးသလို၊ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာ ေတြမွာေတာ့ အားမေပးေၾကာင္း ေတြ႕ရပါတယ္။

(၂) တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာတရားမ်ားမွာ After life လို႔ေခၚတဲ့ ေနာင္ဘ၀နဲ႔ (သို႔) ေသၿပီး ေနာက္ဘ၀နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာမွ တိတိက်က် ေဖာ္ျပတာ မရွိပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ ငရဲ ရွိတယ္။ ေကာင္းကင္ဘံု ရွိတယ္လို႔ ယံုၾကည္ခ်က္၊ လူျပန္၀င္ စားတယ္၊ ဘ၀ ေျပာင္းတယ္လို႔ ယံုၾကည္တဲ့ ဘာသာေတြလည္း ရွိပါတယ္။

(၃) တိရိစၦာန္မ်ားကို ပူေဇာ္ျခင္းဆိုတဲ့ အပိုင္းကိုေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာေတြမွာကေတာ့ အလယ္အလတ္ က်င့္သံုးတဲ့အခါ ရွိသလို၊ မက်င့္သံုးတာမ်ိဳးလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။

(၄) Appearances လို႔ေျပာတဲ့ ဘာသာ၀င္မ်ားရဲ႕ အေပၚ အျပန္အလွန္ ကြဲျပားၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာေတြကေတာ့ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ မရွိပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့ မုတ္ဆိတ္ေမႊး ထားရတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ့လည္း ရိတ္ရမယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕က်လည္း မိတ္ကပ္၊ သနပ္ခါး မသံုးရဘူး။ ေရႊ၊ ေငြ၊ ရတနာ မ၀တ္ဆင္ရဘူး စသျဖင့္ ရွိတတ္ပါတယ္။ 

(၅) Artificial birthလို႔ ေျပာတဲ့ ေဆးနဲ႔ ေခတ္ေပၚ ပစၥည္းကိရိယာမ်ား အသံုးျပဳၿပီး ပဋိသေႏၶ တားဆီးျခင္းကို တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာေတြက တားျမစ္ ထားပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာေတြ ကေတာ့လည္း လ်စ္လ်ဴ ႐ႈမႈထားၿပီး တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ့လည္း အားေပးတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာေတာ့ လံုး၀ ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိပါဘူး။

(၆)Clergy celibacy ဆိုတဲ့ သက္ဆိုင္ရာ ဘာသာရဲ႕ ဘုန္းႀကီး ရဟန္းေတြ အိမ္ေထာင္၊ သားေမြးမျပဳရျခင္း ကိုေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာတရားမွာ လိုအပ္တဲ့ အေျခအေန တစ္ရပ္အျဖစ္ ျပဌာန္းထားပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာမ်ားမွာ ကေတာ့ ကာယကံရွင္ရဲ႕ ဆႏၵေပၚမူတည္ၿပီး ေရြးခ်ယ္ ႏိုင္ခြင့္ရွိသလို တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာ အသင္းေတြမွာကေတာ့ လံုး၀ အားမေပးတာေတြလည္း ရွိေၾကာင္းေတြ႕ရပါတယ္။

(၇) Clergy gender လို႔ေျပာတဲ့ ဘုန္းႀကီး ရဟန္းဟာ တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာတရားမ်ားမွာ အမ်ိဳးသားက ဘုန္းႀကီးျဖစ္တာကိုပဲ လက္ခံသလို တစ္ခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အမ်ိဳးသမီး ရဟန္းသာ ရွိပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာမ်ားမွာေတာ့ အမ်ိဳးသမီး ရဟန္းေရာ၊ အမ်ိဳးသား ရဟန္းပါ ရွိပါတယ္။

(၈) Clergy rresent လို႔ဆိုတဲ့ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာတရားေတြမွာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ရဟန္းဆိုတာ ရွိေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႕မွာေတာ့ ရဟန္းဆိုတာ မရွိေၾကာင္း သိရပါတယ္။

(၉) ၀တ္ျပဳကိုးကြယ္ျခင္း ျပဳလုပ္တဲ့ ေန႔ရက္မ်ားကေတာ့ ဘာသာတရားအလိုက္ မတူညီၾကပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕ကလည္း ေန႔တိုင္းလို႔ ဆိုသလို၊ တစ္ခ်ိဳ႕က စေနေန႔၊ တစ္ခ်ိဳ႕က ေသာၾကာ၊ တစ္ခ်ိဳ႕က တနဂၤေႏြ၊ တစ္ခ်ိဳ႕ လျပည့္ေန႔စသျဖင့္ ကြဲျပားလ်က္ ရွိေနပါတယ္။

(၁၀) Documentation ဆိုတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္ဆိုင္ရာ မွတ္တမ္းအေနနဲ႔ ကေတာ့ oral tradition ႏႈတ္ျဖင့္ ဆက္တိုက္ သင္ၾကားေပးတဲ့ ေရွးထံုး အစဥ္အလာ - written tradition စာေပနဲ႔သာ လက္ဆင့္ကမ္း သင္ေပးလာတဲ့ အစဥ္အလာ စတာေတြကို တစ္မ်ိဳးပဲ လက္ခံတဲ့ (တစ္မ်ိဳးပဲရွိတဲ့) ဘာသာတရားမ်ား ရွိသလို ႏွစ္ခုစလံုးကို လက္ခံ အသံုးျပဳတဲ့ ဘာသာတရားမ်ားလည္း ရွိပါတယ္။

(၁၁) Family Organization မိသားစု အဖြဲ႕အစည္းမွာေတာ့ ဘာသာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ေယာက်္ားက ၾသဇာအာဏာ အျပည့္အ၀ ကိုင္ထားတာကို က်င့္သံုးၾကေပမယ့္ တစ္ခ်ိဳ႕ ဘာသာမ်ားကေတာ့ အမ်ိဳးသားေရာ၊ အမ်ိဳးသမီး အတူတကြ ေ၀မွ် က်င့္သံုးတာလည္း ရွိပါတယ္။

(၁၂) Family Type မိသားစု ပံုစံကေတာ့ တစ္လင္ တစ္မယားစနစ္ပဲ က်င့္သံုးရတဲ့ ဘာသာတရားမ်ား ရွိသလို မယားၿပိဳင္စနစ္လို႔ ေခၚတဲ့ မိန္းမတစ္ဦးထက္ ပိုယူႏိုင္ခြင့္ရွိတဲ့ ဘာသာတရားမ်ားလည္း ရွိပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ဘာသာေတြက မိသားစု ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ား စုၿပီး ေနထိုင္တာကို အားေပးသလို အခ်ိဳ႕ကေတာ့ အဆင္ေျပသလို စီမံခန္႔ခြဲ ႏိုင္ခြင့္ရွိပါတယ္။

(၁၃) Gender of Deities ဆိုတာမွာေတာ့ အခ်ိဳ႕ဘာသာရဲ႕ ဘုရားမ်ားကို ဣတၳိလိင္ မအေနနဲ႔သာလို႔ပဲ ယူဆ သတ္မွတ္ၾကတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာေတြ ကေတာ့ ပုလႅိင္ ဖိုအျဖစ္သာ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာ ေတြမွာေတာ့ ဘုရားမ်ားက နပုလႅိင္လို႔ ေျပာတဲ့ ဖိုေရာ  မေရာရွိသလို တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာမွာေတာ့ အနပုလ’ိင္လို႔ေျပာတဲ့ ၀တ္ျပဳကိုးကြယ္တဲ့ ေနရာေတြကိုေတာ့ ဘုရားေက်ာင္း၊ တရားဇရပ္၊ ဗလီ၊ ၀တ္ျပဳခန္း ဘုရားရွိခိုးေက်ာင္းစသျဖင့္ ေျပာဆိုၾကပါတယ္။

(၁၅) Nature of deities ဘုရားေတြရဲ႕ သဘာ၀ အေနနဲ႔ကေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာေတြက ဘုရားဟာ စႀကာ၀ဠာ တစ္ခုလံုးမွာ ႏွံ႔ျပားေနတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာကေတာ့ စႀကာ၀ဠာထဲမွာ လူသားေတြနဲ႔ နီးနီးကပ္ကပ္ရွိတယ္။ လူသားေတြ အလယ္မွာ ရွိတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕မွာက ဘာမွ မသက္ဆိုင္ ေ၀းလံတဲ့ သေဘာတရားမ်ိဳး ကိုေတြ႕ရပါတယ္။

(၁၆) လူ႔သဘာ၀နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္ေတြ မွာေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာေတြက ေမြးစကတည္းက အျပစ္ႏွင့္ မကင္းဘူး။ အျပစ္ အေမြပါလာတယ္လို႔ ယံုၾကည္မႈရွိၾကသလို သဘာ၀အားျဖင့္ ေကာင္းမြန္တယ္ လို႔ ယူဆတဲ့ ဘာသာတရားလည္း ရွိပါတယ္။

(၁၇) စႀကာ၀ဠာရဲ႕ မူလရင္းျမစ္ကိုေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာေတြက Evolution အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလဲမႈ သီအိုရီကို လက္ခံပါတယ္။ အမ်ားစုကေတာ့ ဘုရားသခင္ ဖန္ဆင္းတယ္လို႔ ယံုၾကည္ျပန္ပါတယ္။

(၁၈) Prayer ဆုေတာင္း ေမတၱာျပဳျခင္းကို ဘာသာတရား အမ်ားစုက အားေပးၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ဘာသာတရားမွာ က်ေတာ့လည္း လံုး၀ မရွိသေလာက္ဘဲလို႔ ဆိုပါတယ္။

(၁၉) Religion calander ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ျပကၡဒိန္ကိုေတာ့ အခ်ိဳ႕ဘာသာေတြက လ၀င္ လထြက္ကို ၾကည့္ၿပီး ဆံုးျဖတ္သလို အခ်ိဳ႕ဘာသာေတြ ကေတာ့ ေနနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီးမွ ဆက္စပ္ၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ကလည္း ႏွစ္ခုစလံုးကို အသံုးျပဳပါတယ္။

(၂၀) အမ်ိဳးသမီးတို႔ရဲ႕ အခန္းက႑ျဖစ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ ဘာသာတရားေတြမွာ ဘာမွ သတိထားမိ စရာမရွိေအာင္ လံုး၀ ခြဲျခားမႈ႔ မရွိပဲ သူ႔ေနရာနဲ႔သူ သဘာ၀က်က်၊ ညီညီမွ်မွ် ရွိပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ဘာသာတရားမ်ားမွာေတာ့ အမ်ိဳးသမီးတို႔ရဲ႕ အခန္းက႑ကို ခ်ဳပ္ပိုင္ ကန္႔သတ္ ထားတာ ရွိသလို တစ္ခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ အခန္းက႑ မ်ားျပားတာကိုလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။

(၂၁) တရားေတာ္ဆိုင္ရာ က်မ္းဂန္မ်ား က႑မွာေတာ့ တစ္ခ်ိဳ႕က အမွား လံုး၀ကင္းရွင္းတယ္လို႔ ေႂကြးေၾကာ္ လက္ခံထားသလို တစ္ခ်ိဳ႕ က်ျပန္ေတာ့လည္း အမွားအယြင္း အနည္းငယ္ ပါႏိုင္သည္။ ဒါေတြကေတာ့ လ်စ္လ်ဴ႐ႈလို႔ ရပါတယ္ ဆိုၿပီး ယူဆ အသံုးျပဳၾကပါတယ္။ ဂ်ဴးဘာသာ ခရစ္ယာန္ႏွင့္ အစၥလာမ္ဘာသာတို႔ ဆိုင္ရာ က်မ္းဂန္မ်ားကေတာ့ ဘုရားသခင္ဆီက ဗ်ာဒိတ္ေတာ္ ဘုရားသခင္က လူသားကို အသံုးျပဳၿပီး သူ႔ရဲ႕ အဆိုကို တုိက္ခိုက္ ခြင့္ျပဳထားတာျဖစ္တယ္လို႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ ဘာသာတရားမ်ားကေတာ ့ဘာသာတရားကို တည္ေထာင္ေသာ ဘုရား (သို႔) ပေရာဖက္(သို႔) ပုဂၢိဳလ္ေတာ္ျမတ္ ေသဆံုးၿပီးတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ သူတို႔ရဲ႕ တပည့္ေတြက သာမန္ေရးသား မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တာလို႔ပဲ ယူဆ လက္ခံပါတယ္။

(၂၂) ဘာသာတစ္ခုစီနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ အ၀တ္အစား၊ ဆင္ယင္မႈကလည္း ကြဲျပားျခားနားမႈမ်ား ေတြ႕ရပါတယ္။ ဘာသာတရား ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အမ်ိဳးသားေတြ အတြက္ ဦးထုပ္ေဆာင္းဖို႔ (သို႔) ေခါင္းေပါင္း ေပါင္းဖို႔ ျပဌာန္း ထားတတ္သလို၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္လည္း တစ္ခုခုကို ေခါင္းမွာ ေဆာင္းဖို႔ အားေပးတတ္ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ဘာသာမ်ားက ဘုရား၀တ္ျပဳတဲ့ အခါမွာ သက္ဆိုင္ရာ အထူး ၀တ္စံုမ်ားလည္း ျပဌာန္း ထားပါတယ္။ ဘာသာတရား အမ်ားစုကေတာ့ ဘာပဲ ၀တ္၀တ္ အိေႁႏၵရရ သိကၡာရွိရွိ ၀တ္ၾကဖို႔သာ အားေပးထားပါတယ္။ ဂ်ဴးဘာသာမွာေတာ့ Phylacteries လို႔ေျပာတဲ့ က်မ္းပိုဒ္အရ ေရးသားၿပီး ထည့္ထားတဲ့ ပ၀ါကို နဖူးနဲ႔လက္မွာ ဘုရားပညတ္ေတာ္ကို အမွတ္အျဖစ္ သတိရေစဖို႔ စည္းထားပါတယ္။

(၂၃) Symbols လို႔ေခၚတဲ့ ဘာသာတရားရဲ႕ အမွတ္လကၡဏာမ်ားကလည္း ယံုၾကည္ခ်က္မ်ား၊ လိုက္က်င့္မႈမ်ား အလိုက္ ကြဲျပား ျခားနားၾကပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ေတြ႕ရတတ္တာေတြကေတာ့ အခၽြန္(၅)ခု (သို႔) (၆)ခုပါ တတ္ၾကတဲ့ ႀတိဂံပံု၊ ငါးပံု ကားတိုင္ႏွင့္ အစူးစူးပံု၊ လခ်မ္းပံု၊ ဓမၼစၾကာပံု စသျဖင့္ ဘာသာတရား အလိုက္ ယံုၾကည္မႈ၊ က်င့္ႀကံမႈ အလိုက္ ကြဲျပားျခားနားစြာ လက္ခံ က်င့္သံုး သက္ေသခံၾကပါတယ္။

                  RVA ထုတ္လႊင့္ခ်က္ မွ